Editions Spotkania wracają. To świetnie znane miłośnikom dobrej książki wydawnictwo oddaje właśnie do rąk czytelników pozycję, której współwydawcą jest Muzeum Powstania Warszawskiego. Jak zwykle, tak i tym razem Spotkania nas nie zawodzą.

„Generał „Grot”. Kulisy zdrady i śmierci” to książka, która jest rezultatem prywatnego śledztwa Witolda Pronobisa, historyka i dziennikarza, w sprawie zdrady i wydania w ręce Gestapo twórcy i dowódcy Armii Krajowej – gen. Stefana Roweckiego, ps. „Grot”, a także okoliczności jego zamordowania.
Autor ma do Stefana Roweckiego szczególny stosunek, nie tylko z racji bliskiego z nim pokrewieństwa, co opisuje we Wstępie, lecz także dlatego, że dzięki swojej wieloletniej pracy w Radiu Wolna Europa i kontaktom z przebywającymi na zachodzie osobami blisko współpracującymi w latach wojny z generałem Roweckim, mógł dotrzeć do wielu informacji trudno dostępnych w czasach PRL-u krajowym historykom. Dzięki swojej dociekliwości, historycznej pasji oraz nieprawdopodobnym wręcz zbiegom okoliczności, odnalazł i zdekonspirował osoby odpowiedzialne za zbrodnicze denuncjacje, których ofiarą padł także Komendant Główny Armii Krajowej.
Przypomnijmy krótko podstawowe fakty.
Siedemdziesiąt jeden lat temu, 30 czerwca 1943 roku, Gestapo dokonało aresztowania, które wstrząsnęło Polskim Państwem Podziemnym i zmieniło bieg historii. Współpracujący z hitlerowcami agenci, członkowie akowskiego wywiadu, w osobach Ludwika Kalksteina, Blanki Kaczorowskiej i Eugeniusza Świerczewskiego, podjęli się zadania odszukania i wskazania Niemcom uporczywie przez nich poszukiwanego przywódcy AK. W końcu udało im się (Świerczewskiemu) ustalić miejsce jego pobytu i doprowadzić do aresztowania. Z mieszkania numer 10 przy ulicy Spiskiej 14, na warszawskiej Ochocie, Rowecki został niemal natychmiast (by uniemożliwić próby jego odbicia) przewieziony do Berlina, gdzie próbowano zwerbować go do współpracy. Stanowcza odmowa generała zdecydowała, że w połowie lipca 1943 roku został przewieziony do więzienia Zellenbau, znajdującego się w granicach obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Na wieść o wybuchu Powstania Warszawskiego Heinrich Himmler podjął decyzję o bezzwłocznej likwidacji Stefana „Grota” Roweckiego. Równocześnie nakazano likwidację, aresztowanych również w wyniku działalności grupy Kalksteina, a więzionych w Rzeszy, trzech przywódców struktur wywiadu Armii Krajowej: pułkowników Władysława Szczekowskiego, Mariana Drobika i Wacława Berkę. Żaden z historyków nie próbował do tej pory ustalić okoliczności ich tam pobytu. Wiadomo tylko, że zostali rozstrzelani w tym samym czasie, co Rowecki; być może nawet w wyniku tego samego rozkazu… Stefana Roweckiego pozbawiono życia najprawdopodobniej na terenie obozu Sachsenhausen, w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 roku (najpóźniej 7 sierpnia) kilka minut po godzinie 3: 00 nad ranem.
Dwójki winnych dekonspiracji i wydania Niemcom dowódcy AK, czyli Blanki Kaczorowskiej i Ludwika Kalksteina, nie spotkała zasłużona kara (tylko na Świerczewskim AK wykonało wyrok śmierci; Kaczorowska uniknęła wówczas egzekucji, bo była w ciąży). Tymczasem za sprawą ich współpracy z Gestapo i denuncjacji poniosło śmierć ponad dwieście innych osób związanych z konspiracją, przede wszystkim z komórkami wywiadu AK. A właśnie efekty pracy wywiadu Polski Podziemnej, przekazywane aliantom do Londynu, w znaczący sposób przyczyniły się do klęski III Rzeszy.
Witold Pronobis przekazuje nam wiele istotnych informacji, dotyczących wojennych i powojennych losów zdrajców, informacji dotychczas całkowicie nieznanych. Udało mu się w niezwykły sposób zdekonspirować, ukrywającego się na terenie Misji Polskiej w Monachium, Ludwika Kalksteina. Zdołał nawet dotrzeć do jego zapisków, dotyczących spraw związanych z konfidencką działalnością zdrajcy dla peerelowskich służb bezpieczeństwa.
Nie mniej sensacyjna jest relacja dotycząca Blanki Kaczorowskiej, która po odsiedzeniu zaledwie 5 lat z zasądzonego przez PRL-owski sąd wyroku dożywotniego więzienia, stała się agentką służb specjalnych i wywiadu PRL. Autor odszukał ją we Francji, gdzie zamieszkiwała nawet czas jakiś w polskim domu dla zasłużonych żołnierzy i działaczy niepodległościowych w Lailly-en-Val (sic!).
Szczególną wartość książki stanowią zamieszczone w niej biogramy osób związanych ze sprawą aresztowania i śmierci Komendanta AK, jak również bogaty wybór zdjęć pochodzących z prywatnych zbiorów rodziny zamordowanego generała Stefana „Grota” Roweckiego.