W dniach od 29 września do 1 października 2016 w Lubelskim Centrum Konferencyjnym miała miejsce szósta edycja jednego z największych spotkań dyskusyjnych poświęconych tematyce Europy Wschodniej – odbywająca się jako V Kongres Inicjatyw Europy Wschodniej. Główni organizatorzy – Miasto Lublin, Urząd Marszałkowski i Centrum Kompetencji Wschodnich w Lublinie – za najważniejszy temat wielowątkowego, jak zwykle, kongresu przyjęli kwestie decentralizacji. Miało to związek z reformą administracyjną na Ukrainie, skąd pochodziła większość spośród kilkuset uczestników. Jednak życie napisało swój scenariusz i dyskusje, także te w kuluarach, zdominowała wojna na wschodzie – rosyjska agresja na Ukrainę. Temat ten podjął już w inauguracyjnym wystąpieniu Wiktor Juszczenko, były prezydent Ukrainy (n/z). O neoimperialnej i agresywnej, wręcz militarnej, polityce moskiewskiej świadczy chociażby fakt, że spośród siedmiu toczących się obecnie konfliktów w Europie, aż sześć ma miejsce na wschodzie kontynentu, w tym pięć – z udziałem, bądź za przyczyną Kremla. Wszyscy byli zgodni, że „wielki wschodni brat” chce wojny ponieważ bez niej nie wyobraża sobie „ruskiego miru”. Warto pamiętać, że w języku rosyjskim „mir” oznacza jednoczesnie i świat i pokój – a więc pokój w świecie może być rozumiany co najmniej jako uzależnianie od siebie.
Z tym wątkiem związany był cały blok zagadnień dotyczących pomocy humanitarnej. W jednym z paneli na ten temat wystąpił Jan Fedirko, członek zarządu Fundacji Niepodległości.

Poza przedstawieniem działań – którego dokonali też inni współuczestnicy projektu Razem z Ukrainą – zwrócił uwagę na ważną kwestię stawiania pytania: nie „dlaczego pomagać”, lecz „dlaczego ktoś nie pomaga”. Symboliczne było tu porównanie Europy do wioski z płonącą ukraińską chatą. Mocno wybrzmiała w tym kontekście teza, że pomoc ludności cywilnej jest konieczna ponieważ to ona zawsze jest najbardziej pokrzywdzona na wojnie. Jan Fedirko zwrócił uwagę na wzruszające zjawisko udzielania pomocy cywilnym mieszkańcom przez ukraińskie oddziały ochotnicze, które same jej potrzebują (np. poprzez organizowanie wypoczynku wakacyjnego dla dzieci i młodzieży ze strefy działań ATO – w okolicach z których rekrutują się ukraińscy żołnierze-ochotnicy).
Przedstawiciel Fundacji Niepodległości wskazał również na ważną rolę bieżącej informacji w organizacji działań pomocowych. Jest to tym bardziej istotne, że medialnie temat pomocy potrzebującym „powszednieje” – co pociąga za sobą spadek współczucia opinii międzynarodowej. W konkluzji zaznaczył, że tragedie wojny spowodowanej rosyjską agresją należy traktować jako czas próby dla wszystkich, również dla Polaków – czy zdajemy z niej egzamin, każdy musi sobie odpowiedzieć we własnym sumieniu.
Tym rozważaniom towarzyszł poruszany w dyskusji wątek granicy polsko-ukraińskiej i rosnących na niej kolejek. Pogarszanie się tej sytuacji dyskutanci wskazywali jako istotną przeszkodę w dobrym budowaniu współpracy i porozumienia.
Drugim najczęściej dyskutowanym tematem była kwestia pojednania i przebaczenia. Oczywiście w tym kontekście często pojawiał się temat filmu „Wołyń”, choć nie wszedł on jeszcze na ekrany. Jedna z cenniejszych refleksji z tego obszaru brzmiała: „Za często żyliśmy w kainowym bratobójstwie! I w dodatku zawsze prowadziło to do ruiny, utraty niepodległości zarówno przez Polaków, jak i Ukraińców” (Wiktor Juszczenko – w nawiązaniu m.in. do „Ogniem i mieczem”). Trudność wyzwania podkreśla m.in. fakt, że w Armenii nadal trwa społeczna trauma po zbrodni na Ormianach sprzed 100 lat – podsycana jeszcze politycznym oporem Turcji na arenie międzynarodowej. Ostatnim głosem w tej części debaty była wypowiedź przedstawiciela Fundacji Niepodległości: "Tylko prawda przekazywana w miłości ma wartość". Paneliści zgodnie stwierdzili, że była to prawdziwa i właściwa kwintesencja tematu.
Podsumowania Kongresu na antenie Radio Lublin – Studio Wschód – dokonał Jan Fedirko wraz z szefem Rady Programowej KIEW Pawłem Prokopem (Fundacja Inicjatyw Menedżerskich) oraz Pawłem Bobołowiczem, korespondentem Radio Wnet oraz TVP w Kijowie [link]: http://www.radio.lublin.pl/#/news/57e8f2c1eaca815e303c986b

tekst: Jan Fedirko / foto: Lubelskie Centrum Konferencyjne/KIEW