Jerzy Julian Węgierski

ur. 13 lutego 1915 we Lwowie, zm. 4 czerwca 2012

ppor. czasu wojny Armii Krajowej; więzień Gułagu; projektant kopalń; profesor Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Krakowskiej; wykładowca Politechniki Śląskiej i Politechniki Warszawskiej; badacz dziejów AK

Syn Jerzego (1883-1914), inżyniera, jednego z pionierów budownictwa żelbetowego w Galicji oraz Stefanii z Domaszewskich (1884-1976), działającej w AK, więźnia gestapo i Gułagu.

Ukończył z wynikiem celującym Wydział Inżynierii Lądowej i Wodnej Politechniki Lwowskiej uczestnicząc czynnie w kilku organizacjach akademickich, m.in. w Sodalicji Mariańskiej oraz w Polskim Akademickim Związku Zbliżenia Międzynarodowego „Liga”. W latach 1937-1938 był asystentem Politechniki, po czym w latach 1938-1939 kierownikiem odcinka w Oddziale Przebudowy Stacji Zakopane DOKP Kraków, za co został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Od sierpnia 1942 roku członek AK, organizował i dowodził rejonem wiejskim IV (Winniki) Dzielnicy Wschodniej Inspektoratu Lwów - miasto. Od kwietnia 1944 roku organizował 2 pluton oddziału leśnego 14 Pułku Ułanów Armii Krajowej na terenie podlwowskiego przysiółka Druga Wólka. Na czele tego oddziału, rozbudowanego do szwadronu, brał udział w akcji Burza w dniach 22 - 27 lipca 1944 r. Podczas drugiej okupacji sowieckiej, od sierpnia 1944 roku pracował jako inżynier we Lwowie przy odbudowie lotniska i mostów. Po zejściu do podziemia był w organizacji "NIE" oficerem informacyjnym Dzielnicy Wschodniej. Zdradzony, został aresztowany przez NKWD 14 lutego 1945. Po ciężkim śledztwie w więzieniu przy ul. Łąckiego został we wrześniu 1945 skazany na 10 lat łagrów.

Przebywał w obozach na środkowym Uralu, w Saratowie, w Ekibastuzie, w Dżezkazganie i w Kazachstanie do 1954. W łagrze w Ekibastuzie Jerzy Węgierski poznał Aleksandra Sołżenicyna, który po latach uwiecznił jego postać w Archipelagu Gułag. Sołżenicyn wymienia go opisując strajk głodowy więźniów. Sytuacja była bardzo trudna, ponieważ z każdym dniem ubywało strajkujących. Z walki o swoje prawa rezygnowali kolejno mieszkańcy baraku. W końcu jedynym człowiekiem zdecydowanym na kontynuację głodówki był Węgierski. "I tu zrozumiałem, co to jest polska duma - i na czym polega sekret polskich powstań, tak pełnych zapamiętania [...]. Polak, inżynier Jerzy Węgierski [...] odsiadywał ostatni, dziesiąty rok swojej kary. Nawet gdy był kierownikiem robót, nikt nie słyszał od niego złego słowa. Był zawsze cichy, uprzejmy i wyrozumiały. A teraz - twarz mu się zmieniła. Z gniewem, pogardą i męką odwrócił oczy od tego żebraczego orszaku, wyprostował się i krzyknął ze złością, donośnie: "Brygadzisto! Mnie proszę na kolację nie budzić! Ja nie pójdę!"

Wdrapał się na górne nary, odwrócił się do ściany - i nie wstał. Myśmy w nocy poszli jeść - a ten nie wstał! Nie dostawał paczek, był zupełnie sam, nigdy nie bywał syty - nie wstał. Para unosząca się nad gorącą kaszą nie mogła mu przesłonić obrazu bezcielesnej Wolności.

Gdybyśmy wszyscy byli tak dumni i nieustępliwi - to jaki tyran by się ostał?"

W 1955 ożenił się w Karagandzie z Józefą z Hrozdziejów, a ślub błogosławił przyjaciel – obecnie Sługa Boży ks. Władysław Bukowiński.

Administracyjnie skazany na dożywotnie zesłanie, w ramach repatriacji powrócił do PRL w 1955 wraz ze zwolnioną tymczasem matką. Żona Józefa powróciła z ZSRR pół roku później.

Po powrocie z zesłania do Polski pracował w latach 1956 - 1967 jako generalny projektant w Biurze Projektów Przemysłu Węglowego w Gliwicach, później w Instytucie Urbanistyki i Architektury w Katowicach, oraz w latach 1968 - 1982 w PKP w Katowicach. Uzyskał stopień doktora nauk technicznych (1964), w 1973 roku habilitował się na Politechnice Krakowskiej, a w 1976 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego. Wykładał także na Politechnice Śląskiej i Warszawskiej, a po przejściu na emeryturę w 1982 jako profesor kontraktowy na Politechnice Krakowskiej. W latach 1986-1974 wydał cztery książki z zakresu kolejnictwa i ogłosił około 150 publikacji w czasopismach technicznych.

Od 1968 zbierał materiały do historii Obszaru nr 3 ZWZ-AK-NIE i innych organizacji z tego terenu. Opublikował 15 książek (w tym cztery jako współautor) oraz wiele artykułów, w tym kilkanaście w zeszytach WIN-u oraz w Zeszytach Historycznych Światowego Związku Żołnierzy AK.

Wydał dwie książki biograficzne, a ostatnią książkę poświęconą kresom opublikował w wieku 95 lat.

W latach 1982-1989 był zaangażowany w pracę Biskupiego Komitetu Pomocy Uwięzionym i Internowanym w Katowicach.

Został odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Zesłańców Sybiru, Krzyżem Drugiej Obrony Lwowa, Krzyżem Kawalerskim oraz Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1990-1991 otrzymał tytuły honorowe Zasłużonego dla Transportu RP i Zasłużonego dla Politechniki Śląskiej. W 1998 został wyróżniony Złotą Odznaką Honorową za zasługi dla województwa katowickiego. Otrzymał nagrody za prace naukowe, techniczne i historyczne.