Sprawozdanie z prac remontowo-porządkowych przy 20 nagrobkach zlokalizowanych na cmentarzu rzymskokatolickim w Drohobyczu
Ważnym zadaniem zrealizowanym przez Fundację Niepodległości w 2013 roku było wykonanie prac remontowo-porządkowych przy 20 nagrobkach zlokalizowanych na cmentarzu rzymskokatolickim w Drohobyczu przy ul. Truskawieckiej.

Na obszarze pochodzącego z XVIII wieku cmentarza znajdują się groby polskie, ukraińskie i austriackie. Pochowano tutaj między innym przedstawicieli drohobyckiej elity i osoby zasłużone dla historii miasta. Niektóre z nagrobków stanowią wartościowy przykład sztuki sepulkralnej, a lektura umieszczonych na tablicach inskrypcji to wspaniała lekcja historii miasta i całego regionu. 

Chociaż nekropolia stanowi dowód wielokulturowości Drohobycza, od wielu dziesięcioleci niekonserwowana, ulega dewastacji. Nagrobki są niszczone przez czas i wandali. Bardzo wiele z nich jest porozbijana, a poszczególne elementy konstrukcji porozrzucane wokół mogił. Tak więc obok działań podjętych w stosunku do obiektu architektonicznego – kaplicy Neumannów – zaistniała potrzeba wyremontowania najbardziej uszkodzonych pomników. Wybrano 20 najbardziej zniszczonych nagrobków.

(n/z: nagrobek Ludwika Dobrzynieckiego na Cmentarzu w Drohobyczu, po remoncie/ foto: Piotr Mazur)

Inicjatorem działań, podobnie jak w przypadku kaplicy, było Zjednoczenie Nauczycieli Polskich na Ukrainie (z siedzibą w Drohobyczu) i Regionalne Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Drohobyckiej. Fundacja Niepodległości – w imieniu powyższych instytucji – wzięła na siebie trud przeprowadzenia robót.

Prace, zlecone miejscowemu przedsiębiorstwu budowlanemu w maju 2013 roku, zostały zakończone w październiku 2013 roku, według poniższego zestawienia:

1. kwatera I, stela z czerwonego piaskowca, bez inskrypcji, na steli wykonana płaskorzeźba: hełm z szablą, wysokość 152 cm, podstawa 32 x 43 cm. Wykonano: odkopanie, oczyszczenie z mchu, wywiercenie otworu, umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

2. kwatera I, rodzinny grób Czupkiewiczów, XIX/XX w., stela wykonana z czerwonego piaskowca, wysokość 3 m. Wykonano: oczyszczenie ze mchu, wywiercenie otworu, umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju; podstawę o wymiarach 3 m x 2,20 m oczyszczono ze zniszczonych elementów i wykonano zbrojenie betonowe;

3. kwatera I, stela, na steli wykonany słabo czytelny napis. Wykonano: odkopanie steli, oczyszczenie ze mchu, wywiercenie otworu i umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju; podstawę grobu odkopano i oczyszczono;

4. kwatera I, stela i podstawa wykonana z marmuru; na steli napis nagrobny z XIX w. – Ludwik Dobrzyniecki. Wykonano: oczyszczenie z ziemi i mchu, wywiercenie otworu w steli i umocowanie jej na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

5. kwatera I, grób majora Stanisława Hempla, wykonany z czerwonego piaskowca; wysokość pomnika od podstawy do krzyża 4 m.; górna część steli strącona. Wykonano: oczyszczenie grobu ze mchu, wykonanie rusztowań, zespolenie części krzyża za pomocą kleju i bandaży ze stali nierdzewnej i zamocowanie go na górnej części pomnika, zespolenie pęknięć i ubytków odpowiednimi klejami;

6. kwatera I, marmurowy pomnik bez inskrypcji. Wykonano: demontaż podstawy, odkopanie, wylanie fundamentu z betonu, montaż podstawy pod cokół, montaż cokołu, oczyszczenie z ziemi i mchu; stelę podniesiono, wywiercono otwór i umocowano na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

7. kwatera I, grób NN, z czerwonego piaskowca, górna część, o wymiarach 56 x 60 x 100 cm. Wykonano: odkopanie grobu, oczyszczenie z ziemi i brudu; wywiercenie otworu i umocowanie strąconej części na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

8. kwatera I, pomnik wykonany w formie skałek z kamienia naturalnego, z inskrypcją Jan Jakób Ullajann 1900 rok, zwieńczony wykonanym z piaskowca krzyżem zdobionym w bogate elementy roślinne. Wykonano: odkopanie podstawy, oczyszczenie ze mchu i brudu, umiejscowienie strąconej części krzyża, wywiercenie otworu i umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

9. kwatera I, pomnik Emanuela Jakubiczka, XIX/XX w. wykonany z czerwonego piaskowca, stela o wysokości 1,80 m, podstawa 1,55 m. Wykonano: odkopanie podstawy, oczyszczenie ze mchu i brudu, umiejscowienie strąconej części steli, wywiercenie otworu i umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

10. kwatera I, pomnik wykonany z czerwonego piaskowca, bez inskrypcji, strącona stela. Wykonano: odkopanie podstawy, oczyszczenie ze mchu i brudu, umiejscowienie strąconej części steli, wywiercenie otworu i umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

11. kwatera II, grobowiec rodziny Arvaiów, w formie kopca z kamieni zwieńczonego krzyżem z kotwicą, wykonany z czerwonego piaskowca; u podstawy wejście zasłonięte płytą kamienną. Wykonano: oczyszczenie ze mchu krzyża i kamieni nagrobnych, zespolenie pęknięć i ubytków odpowiednimi klejami, odkopanie płyty wejściowej i umocowanie jej na zaprawie betonowej, wykonanie betonowej blokady drzwi i zakopanie jej na powrót, zespolenie części krzyża za pomocą kleju i bandaży ze stali nierdzewnej i zamocowanie go na górnej części kamiennego kopca;

12. kwatera II, grób notariusza Wiktora Błażowskiego, XIX w., wykonany z czerwonego piaskowca, stela o wymiarach 2,70 m x 1,60 m, górna część steli złamana, obok grobu. Wykonano: oczyszczenie grobu z ziemi i mchu, stela została podniesiona , wywiercono otwór i umocowano na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

13. kwatera II, żeliwny postument z dekoracyjnym krzyżem z XIX wieku Henryka Volfantha. Wykonano: odkopanie do podstawy, mechaniczne oczyszczenie z brudu i rdzy, pokrycie farbą antykorozyjną koloru czarnego (Hammerite). Dodatkowo wylano betonową podstawę, ułożono 4 betonowe chodnikowe płyty, na które ustawiono wyczyszczony i zakonserwowany na zewnątrz i wewnątrz żeliwny postument z krzyżem;

14. kwatera IV, grobowiec Giunterów, XIX/XX w., znajduje się obok kaplicy Nahlików, kamienny krzyż wieńczący grobowiec strącony (w dwóch częściach). Wykonano:odkopanie podstawy, wyczyszczenie ze śmieci krypty, zamurowanie wejścia do krypty cegłą na zaprawie cementowo-wapiennej, oczyszczenie ze mchu i brudu, rekonstrukcja krzyża – sklejenie elementów, umiejscowienie krzyża, wywiercenie otworu i umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

15. kwatera IV, grobowiec rodziny NN, inskrypcja zniszczona. Wykonano: odkopanie podstawy, wyczyszczenie ze śmieci krypty, zamurowanie wejścia do krypty cegłą na zaprawie cementowo-wapiennej, rekonstrukcja ubytków płyty wejściowej do krypty, mechaniczne oczyszczenie okuć, rekonstrukcja ubytków w ścianach zewnętrznych grobowca zaprawą cementowo-wapienną;

16. kwatera IV, grobowiec rodziny NN, inskrypcja zniszczona. Wykonano: odkopanie podstawy, oczyszczenie z ziemi, brudu, mchu, wyczyszczenie ze śmieci krypty, uzupełnienie ubytków cegły na zaprawie wapienno-cementowej, zamurowanie wejścia do krypty cegłą na zaprawie cementowo-wapiennej, rekonstrukcja ubytków w ścianach zewnętrznych grobowca zaprawą cementowo-wapienną;

17. kwatera VII, grobowiec rodziny NN, inskrypcja zniszczona. Wykonano: odkopanie podstawy, oczyszczenie ze mchu i brudu, zamurowanie wejścia do krypty cegłą na zaprawie cementowo-wapiennej, rekonstrukcja ubytków płyty zamykającej wejście do krypty, mechaniczne oczyszczenie okuć, rekonstrukcja ubytków w ścianach zewnętrznych grobowca zaprawą cementowo-wapienną;

18. kwatera X, pomnik wykonany z czerwonego piaskowca, bez inskrypcji. Wykonano: odkopanie podstawy, oczyszczenie ze mchu i brudu, umiejscowienie strąconej części steli, wywiercenie otworu i umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

19. kwatera X, pomnik wykonany z czerwonego piaskowca, bez inskrypcji. Wykonano: odkopanie podstawy, oczyszczenie ze mchu i brudu, umiejscowienie strąconej części steli, wywiercenie otworu i umocowanie na sztyfcie ze stali nierdzewnej i kleju;

20. kwatera X, grobowiec rodziny Przestrzelskich. Wykonano: odkopanie podstawy, zamurowanie wejścia do krypty cegłą na zaprawie cementowo-wapiennej, oczyszczenie ze mchu i brudu, montaż kamiennej płyty wejściowej.

Powyższe roboty wykonane zostały zgodnie z przyjętym programem prac, w ramach Programu MKiDN: Dziedzictwo kulturowe - Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą .
Działania dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Piotr Mazur, członek zarządu Fundacji Niepodległości
październik 2013 r.