Sprawozdanie z prac konserwatorskich przeprowadzonych przez Fundację Niepodległości przy zabytkach na Ukrainie w 2021 roku.
2021 to kolejny, dziewiąty z rzędu, rok działań Fundacji na dawnych Kresach Wschodnich. Jednym z aspektów szeroko rozumianej akcji przywracania pamięci o polskiej obecności na tym terenie było podjęcie przez nas prac konserwatorskich w stosunku do zabytków pozostających za wschodnią granicą. W tym roku przeprowadziliśmy działania w ramach projektu obejmujących konserwację polichromii w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Św. Krzyża i Św. Bartłomieja w Drohobyczu (n/z).

Kościół parafialny w Drohobyczu powstał w roku 1392 z fundacji Władysława Jagiełły. Stanowi przykład architektury gotyckiej. W 1949 komuniści znacjonalizowali kościół i w kolejnych latach zniszczyli ten zabytek (zniszczeniu uległy m.in. witraże autorstwa Jana Matejki, Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera; liczne obrazy, barokowe ołtarze, organy, bogata biblioteka). Do dzisiaj zachowała się polichromia wnętrza świątyni złożona z miejscowo odsłoniętej warstwy fresków o charakterze późnogotyckim i renesansowym z XV – XVI w. oraz wykonanej w 1790 roku polichromii barokowej, pokrywającej wcześniejszą dekorację malarską, zachowanej w ok. 60%.

Celem podjętych działań była techniczna konserwacja malowideł w kaplicy północnej, traktowana jako pierwszy, niezbędny etap pełnej konserwacji (planowanej do wykonania w przyszłym roku). Prace poprzedzone zostały wykonaniem badań, m. in. przeprowadzonych na zlecenie Fundacji Niepodległości w 2017 r., z wykorzystaniem wcześniejszych opracowań badawczych. Należy podkreślić, że prace wykonane w 2021 r. stanowią kontynuację podjętego przez nas w 2019 r. procesu kompleksowej konserwacji malarskiego wystroju kościoła (dotychczas przeprowadzono konserwację polichromii kaplicy św. Anny).

Pobrane próbki poddano badaniom laboratoryjnym dokonując analizy zasolenia tynków i podłoża konstrukcyjnego, analizy petrograficznej tynków w celu identyfikacji ich składu oraz analizy stratygraficznej – nawarstwień oraz warstw polichromii; zidentyfikowano spoiwa oraz pigmenty zastosowane do wykonania polichromii. Następnie wstępnie zdezynfekowano całą powierzchnię ścian z użyciem alkoholowego roztworu preparatu Biotin R metodą natrysku. Przeprowadzono zabieg usuwania nawarstwień oraz prekonsolidacji/utrwalenia warstwy malarskiej w celu przygotowania polichromii do docelowego oczyszczenia. Usunięto wtórne zaprawy metodą mechaniczną (młotki murarskie, szpachelki, przecinaki itp.). Dokonano konsolidacji zdezintegrowanych, osłabionych tynków metodą iniekcji poprzez szczeliny, pęknięcia, ubytki z użyciem alkoholowych roztworów drobnocząsteczkowego wapna koloidalnego (CaLoSiL). Podklejono tynki odspojone od podłoża metodą zastrzyków podtynkowych z użyciem mas iniekcyjnych z wapna dyspergowanego lub wapna naturalnego. Doczyszczono powierzchnie polichromii metodami komplementarnymi w zależności od stopnia zabrudzenia i charakteru nawarstwień: mechanicznymi z wykorzystaniem gumek, gąbek (wishab), strumieniowania parą wodną, z użyciem łagodnych preparatów powierzchniowo-czynnych. Zabezpieczono krawędzie ubytków opaskami wapienno-piaskowymi. Wykonano dezynfekcję prewencyjną powierzchni całej polichromii alkoholowym roztworem preparatu Biotin R. Sporządzono także powykonawczą dokumentację konserwatorską, obrazującą przebieg wykonanych prac.

Prace konserwatorskie wykonała Pani Małgorzata Dabrzyńska-Musiela (RESTAURO Sp. z o.o z siedzibą w Toruniu), mgr sztuki, konserwator malarstwa i rzeźby polichromowanej.

Prace wykonane zostały zgodnie z przyjętym programem określonym w dokumentacjach konserwatorskich, w ramach Programu MKiDN: Dziedzictwo kulturowe – Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą. Działania dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego”

Piotr Mazur, grudzień 2021 r.

Fot.1. Drohobycz, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św.Krzyża i św.Bartłomieja, kaplica pw. Św.Mikołaja./ Widok na ścianę wschodnią w trakcie konserwacji, 2021. Etap wykonywania prób usuwania nawarstwień z powierzchni malowideł / foto: Małgorzata Dobrzyńska-Musiela

Fot.2. Drohobycz, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św.Krzyża i św.Bartłomieja, kaplica pw. Św.Mikołaja./ Widok na fragment środkowej partii ściany wschodniej w trakcie konserwacji, 2021. Etap po usunięciu nawarstwień z powierzchni malowideł. Widoczne liczne uzupełnienia wykonane podczas wcześniejszych prackonserwatorskich. / foto: Małgorzata Dobrzyńska-Musiela

Fot.3. Drohobycz, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św. Krzyża i św. Bartłomieja, kaplica pw. Św. Mikołaja./ Widok na fragment górnej partii ściany wschodniej w trakcie konserwacji, 2021. Etap po usunięciu nawarstwień z powierzchni malowideł. Widoczne uzupełnienia wykonane podczas wcześniejszych prac konserwatorskich oraz ubytki dekoracji. / foto: Małgorzata Dobrzyńska-Musiela

Fot.4. Drohobycz, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św.Krzyża i św.Bartłomieja, kaplica pw. Św.Mikołaja./ Widok na fragment ściany wschodniej w trakcie konserwacji, 2021. Etap po usunięciu nawarstwień z powierzchni polichromii. Widoczne uzupełnienie wykonane podczas wcześniejszych prac konserwatorskich przykrywające pionowe pęknięcie ściany. / foto: Małgorzata Dobrzyńska-Musiela