Piękne jesienne słońce – znak z nieba po wczorajszym pochmurnym i deszczowym dniu - oświetla świeżo wykopaną mogiłę do której wchodzą przedstawiciele tych, którzy latem przeprowadzali ekshumacje w Gaju. Z rąk swoich kolegów z Fundacji Niepodległości oraz lubelskiego Hufca OHP przejmują i składają trumny w których złożono wreszcie w sposób godny doczesne szczątki 79 ofiar rzezi wołyńskiej z 1943 roku.

Już do końca wyręczymy miejscowych grabarzy oddając ostatnią posługę, przysypując grób ziemią oraz ustawiając rodakom krzyż. Przybyli m.in. potomkowie, członkowie rodzin pomordowanych mogą wreszcie na poświęconej mogile złożyć wieńce, kwiaty i zapalić znicze. Uroczystości pogrzebowe18 października 2013 r. w Sokile (Sokole) poprzedziła modlitwa polskiej grupy z udziałem ukraińskiego duchownego na miejscu ekshumacji w Gaju. To stąd pochodzą pomordowani Polacy, których wrzucono do dołu obok nieistniejącej już szkoły. Przy wykopie postawiono nowy krzyż, aby przypominał o okrutnej i bezsensownej rzezi wołyńskiej, która i tu zebrała swe krwawe żniwo. W południe na sokolskim cmentarzu czekali już katoliccy duchowni oraz przedstawiciele władz polskich jak i ukraińskich, którzy swą obecnością uświetnili tę smutna, ale jakże podniosłą uroczystość. Podziękowania wszystkim, którzy przyczynili się do zakończenia tych prac m.in. polskim archeologom złożył Andrzej Kunert - sekretarzRady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W uroczystej Mszy św. koncelebrowanej pod przewodnictwem ks. Jana Burasa wikariusza generalnego diecezji łuckiej uczestniczyli m.in. wyżsi oficerowie Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej reprezentujący jego komendanta gen. J. Frączyka, a także przedstawiciele Konsulatu RP w Łucku na czele z P. Konsul Generalną i służącym nam nie raz życzliwą pomocą konsulem Krzysztofem Wasilewskim. Stronę ukraińską reprezentował m.in. z-ca Przewodniczącego administracji państwowej woj. Wołyńskiego, który przekazał zebranym wyrazy szacunku w imieniu miejscowego wojewody B. Klimchuka. Obecni byli również biorący udział w pracach i współorganizujący uroczystości ukraińscy archeolodzy z firmy „Wołyńskie Starożytności” na czele z szefem A. Złotogorskim. Nadzieją napawa fakt, że na cmentarzu zgromadzili się również Ukraińcy – obecni mieszkańcy wsi – zarówno starsi jak i młodsi włączając się w modlitwę za pomordowanych. Tak naprawdę obecność wszystkich, którzy się tam znaleźliśmy była ważna jednak nie sposób nie wspomnieć o Leonie Popku z lubelskiego Oddziału IPN. To nie tylko obowiązek służbowy go tu przywiódł. Leon ma tu pomordowanych z najbliższej rodziny więc w sposób naturalny wkłada całe serce w to dzieło – od lat jest spiritus movens poszukiwania, ekshumowania, godnego pochówku i upamiętnienia pomordowanych na Wołyniu rodaków.

Nie pierwszy – i zapewniamy, że nie ostatni raz - wzięliśmy sprawy we własne ręce i we współpracy z IPN oraz ROPWiM dokończyliśmy tegoroczne ekshumacje z Gaju. Wołyńska ziemia czeka nadal skrywając w sobie jeszcze wiele ofiar – obyśmy nie dali zginąć im w zapomnieniu.

Już trzeci sezon trwają i pomimo jesieni nabierają nowego rozmachu tegoroczne ekshumacje archeologicznej ekspedycji polsko – ukriańskiej na grodzisku we Włodzimierz Wołyńskim. Mamy nadzieję, że ROPWiM umożliwi w następnych latach wydobywanie licznych jeszcze cywilnych i wojskowych ( a zapewne także policjantów) ofiar II wojny światowej- sowieckiego NKWD i hitlerowskich Niemców tamże pomordowanych. Wykorzystajmy przychylność strony ukraińskiej ponieważ należy się to naszym rodakom - obywatelom II RP – a my ze swej strony ofiarujemy pomoc. Jednak o tym więcej w najbliższym czasie.